نقد آرای سارتر در باب آزادی با نظر به دیدگاه علامه جعفری و گابریل مارسل

نوشتار پیش¬رو پژوهشی است مقایسه¬ای در باب آزادی که در آن به نقد دیدگاه سارتر از منظر دو تن از متفکران معاصر یعنی علامه جعفری و گابریل مارسل پرداخته¬ایم؛ سارتر معتقد به آزادی مطلق در انسان است و از نظر وی انسان ماهیت خود را در طول زندگی و با انتخاب¬های پیش¬روی خود می¬سازد؛ او نتیجه می¬گیرد انسان معادل انتخاب خود است. سارتر برای انسان جهانی را متصور است که به¬دلیل نداشتن خالق، تعیین اخلاق و ارزش¬ها را به دوش یکایک افراد جامعه می¬نهد؛ این امر منتج به نسبی بودن اخلاق و ارزش¬ها می¬شود. هرچند سارتر برای تک تک انسان¬ها مسئولیت خطیری را در نظر گرفته بود تا مانع از فروپاشی این ارزش¬ها در جامعه شود. در جهان سارتری عشق محکوم به شکست است و دیگران مانع آزادی یک¬دیگر هستند. در نقط? مقابل، فلسف? مارسل قرار دارد که بر پای? ارتباط با دیگر انسان¬هاست. مارسل انسان¬ها را در جهان کارکردی شده¬ای می¬بیند که با مسائل و رازهای بسیاری مواجهند، وی برخلاف سارتر بر این باور است که آزادی از جمله رازهایی است که بشر در راه رسیدن به آن باید از فضاهای بین-الأنفسی چون آمادگی، وفا، ایمان و عشق گذر کند. در فلسف? مارسل برخلاف فلسف? سارتر مفهوم آزادی صرفاً و به¬تنهایی موضوعیت ندارد، بلکه این مطلب که چگونه باید از این آزادی استفاده کرد محور این دیدگاه است. همچنین با توجه به آراء علامه جعفری - عکس نظر سارتر که برای آزادی و اختیار تعاریفی در هم تنیده بیان کرده است- ایشان ضمن تفکیک هر یک از این مفاهیم برای آن¬ها سلسله مراتبی قائل است؛ به¬نحوی که از منظر علامه رهایی، آزادی و اختیار هریک در درج? بالاتری نسبت به دیگری منفک شده است. بنا به نظر علامه جعفری با فرا رفتن از خود طبیعی و رسیدن به خود انسانی-الهی و در حیات معقول می¬توان به اختیار نائل شد.